Każdy, kto pracuje w branży transportowej i nie tylko, z pewnością spotkał się ze słowem TIR. Potocznie przyjęło się, że określenie to dotyczy zestawu drogowego (ciągnik + naczepa), który przewozi różnego rodzaju towary. Pierwotne znaczenie tej nazwy może być jednak dla niektórych zaskakujące. Od czego zatem pochodzi nazwa TIR?
Skrót TIR – rozwinięcie i znaczenie
Skrót TIR pochodzi od francuskiego zwrotu „Transports Internationaux Routiers”, co oznacza nie mniej, nie więcej niż: „Międzynarodowy Transport Drogowy”. Jest to nazwa konwencji celnej z 14 listopada 1975 roku o międzynarodowych przewozach drogowych towarów pod nadzorem celnym. Dzięki tej międzypaństwowej umowie udało się uprościć procedury, jakim poddawane są na przejściach granicznych i w urzędach celnych samochody ciężarowe wypełnione różnymi towarami. Procedury te stały się bardziej efektywne i mniej czasochłonne. W wyniku tego zmniejszyły się opóźnienia w dostawach oraz koszty związane z przewozem towarów międzynarodowych.
Skąd więc pomysł, aby nazywać zestawy ciężarowe mianem TIRów? Przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, obowiązywały bariery celne. Wymagane było oznakowanie z przodu i z tyłu pojazdów ciężarowych i zespołów pojazdów poruszających się na karnecie TIR niebieskimi tabliczkami ze skrótem „TIR”. Przekreślona tabliczka oznaczała, że pojazd porusza się pusty, bez towarów. Obecnie umowa TIR nie ma już takiego zastosowania dla krajów należących do Unii Europejskiej, ponieważ kontrole graniczne zostały zniesione w ramach układu z Schengen. Nadal jednak stosuje się ją dla krajów spoza Europy, takich jak Białoruś, Kazachstan, Mołdawia, Rosja, Serbia, Turcja i Ukraina. Stąd za sprawą niebieskich tabliczek mocowanych do pojazdów ciężarowych wzięła się potoczna nazwa TIR.
Historia powstania konwencji i nazwy TIR
Początki konwencji TIR sięgają lat 70. 14 listopada 1975 roku na konferencji zorganizowanej przez Europejską Komisję Ekonomiczną Narodów Zjednoczonych (UNECE) w Genewie po raz pierwszy szczegółowo omówiono procedury celne dla transportu drogowego. W 1978 roku Unia Europejska przyjęła przepisy dotyczące konwencji TIR, które przetrwały do dziś w niemal niezmienionej formie.
Ograniczenie do minimum kontroli celnych dzięki konwencji TIR
Tak jak wcześniej wspomnieliśmy konwencja TIR jest jedną z najważniejszych umów transportowych i reguluje ona procedury w transporcie międzynarodowym. Głównym celem konwencji jest usprawnienie przepływu ładunków oraz usystematyzowanie przepisów obowiązujących w międzynarodowym handlu. Umożliwia ona sprawny przewóz towarów przez granicę krajów tranzytowych dzięki maksymalnemu ograniczeniu kontroli celnych. Obowiązują one jedynie w kraju rozpoczęcia i zakończenia przewozu. Cała procedura rozpoczyna się od załadunku i zaplombowaniu towaru na terenie kraju, w którym rozpoczyna się transport. Umożliwia to przejazd przez wszystkie kraje tranzytowe bez kontroli towaru, podlega się jedynie weryfikacji karnetu TIR. Po dotarciu do granicy kraju docelowego następuje odplombowanie ładunku i kontrola celna, a następnie rozładunek w docelowej lokalizacji.
Konwencję TIR podpisało 68 stron włączając w to Unię Europejską. Operacje TIR można realizować w 58 krajach. Umowa ta obejmuje:
- całą Europę,
- Afrykę Północną,
- Bliski i Środkowy Wschód,
- Stany Zjednoczone Ameryki i Kanadę,
- w Ameryce Południowej – Chile i Urugwaj.
W jakich przypadkach można realizować przewozy w ramach procedury TIR?
Konwencja TIR nie dotyczy jednak wszystkich przewozów międzynarodowych. Jest ona stosowana tylko, gdy przewóz wymaga przekroczenia granicy celnej, przykładowo między Unią Europejską a Wielką Brytanią lub jeżeli dotyczy przewozu realizowanego z jednego do drugiego miejsca znajdującego się na obszarze Unii Europejskiej przez terytorium kraju trzeciego. Gdy przemieszczanie towaru nie prowadzi do zmiany obszaru celnego, umowa ta nie obowiązuje.
Przepisy te odnoszą się wyłącznie do drogowego transportu towarów w ruchu międzynarodowym. Konwencji TIR nie można stosować w przewozie towarów wrażliwych, takich jak produkty tytoniowe oraz alkohol i produkty pochodne.
Organizacje odpowiedzialne za konwencję TIR
Komitet Administracyjny jest najważniejszym organem konwencji TIR, składającym się ze wszystkich stron umowy. Komitet spotyka się dwa razy w roku pod auspicjami UNECE w Genewie, aby zaakceptować poprawki do konwencji i umożliwić państwom oraz organizacjom międzynarodowym wymianę poglądów na temat funkcjonowania systemu TIR.
Kolejnym bardzo ważnym organem jest Rada Wykonawcza TIR. Została ona ustanowiona w 1999 roku przez strony umowy w celu lepszej współpracy między władzami celnymi w stosowaniu konwencji oraz zapewnieniu wsparcia oraz nadzorowania systemu TIR i międzynarodowego systemu gwarancyjnego. Składa się z dziewięciu członków, którzy są wybierani na dwuletnią kadencję spośród rządów, które są stronami umowy. Celem Rady jest również zapewnienie spójności zastosowania systemu oraz koordynacja działań państw (stron konwencji) w zakresie monitorowania systemu TIR i działań podejmowanych w przypadku jego naruszeń.
Czym jest karnet TIR oraz jak można go uzyskać?
Karnet TIR to obok karty kierowcy (tzw. karty do tachografu) kolejny dokument umożliwiający międzynarodowy przewóz towarów zgodny z konwencją TIR. Aby go wykupić, należy uzyskać pozwolenie na jego stosowanie. Wniosek o uzyskanie pozwolenia wraz m.in. z pozytywną opinią Zrzeszenia Międzynarodowych Przewoźników Drogowych w Polsce (ZMPD) należy złożyć do Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Warszawie. Więcej o tym, jak uzyskać pozwolenie na korzystanie z procedury TIR dowiesz się tutaj.
Po otrzymaniu pozwolenia można wystąpić do Zrzeszenia Międzynarodowych Przewoźników Drogowych (ZMPD) o wydanie karnetu TIR. Po jego uzyskaniu, należy umieścić go wraz z dokumentami przewozowymi w pojeździe ciężarowym, posiadać aktualny i sprawny tachograf cyfrowy aby umożliwić przejazd przez granice celne.
Czym jest TIR – Podsumowanie
Prawdopodobnie każdy, kto kiedykolwiek podróżował po europejskich drogach, rozpozna znajomą niebiesko-białą tabliczkę TIR zamontowaną na tysiącach ciężarówek i naczep. Dla osób pracujących w branży transportowej oznacza ona szybki i sprawny międzynarodowy transport drogowy. Jak widać skrót TIR to o wiele więcej niż potoczna nazwa zestawu ciężarowego. Konwencja TIR to jeden z najbardziej efektywnych międzynarodowych instrumentów, który znacznie usprawnił celne procedury tranzytowe, które są niezbędne w nowoczesnym transporcie i handlu.
Przeczytaj również:
Ile pali TIR?
Normy emisji spalin EURO
Dlaczego ropa jest droższa od benzyny?
Inteligentne tachografy drugiej generacji
Rozwiązania do zarządzania flotą pojazdów ciężarowych
